Brama do klasztoru Bazylianów w Wilnie, dwudziestowieczna reprodukcja rysunku pochodzącego z początki XIX wieku, nieznanego autorstwa. Zbiory Muzeum Literatury, nr Inw. ML I.2564
W klasztorze Bazylianów znajdowało się więzienie, w którym
Procesem filomatów i filaretów nazywane jest śledztwo, które prowadzone było w latach 1823/1824, a dotyczyło tajnych związków młodzieży wileńskiej. Proces prowadzony był przez służby administracyjne Cesarstwa, a nie karne, a jego rzeczywistym celem było usunięcie ze stanowiska kuratora okręgu wileńskiego księcia Adama Jerzego Czartoryskiego. Latem 1823 roku do Wilna przybył Mikołaj Nowosilcow i na rozkaz Wielkiego Księcia Konstantego powołał komisję śledczą, która miała sprawę rozwiązać. W wyniku jej działań latem i jesienią 1823 roku aresztowanych zostało ponad sto osób, które więzione były m.in. w budynkach klasztornych. Adam Mickiewicz przebywał w klasztorze Bazylianów od listopada 1823 roku do maja 1824. W wyniku procesu uznani za winnych członkowie tajnych towarzystw musieli opuścić polskie gubernie cesarstwa „gdzie myśleli rozszerzyć nierozsądny nacjonalizm polski”.